حجاب در ادیان مختلف

حجاب در ادیان مختلف
عباسی راینی رضا، اشرف گنجویی سمیرا، سالاری سلاجقه مرضیه
چکیده:
پوشش زن از احکام مشترک میان همه ی ادیان (یهودیت، مسیحیت، زرتشت و اسلام) است که هر کدام جداگانه اهمیت و جایگاه آن را مورد تأکید قرار داده اند، تنها تفاوت در حدود حجاب و گاه فلسفه آن         می باشد. در آیین یهود، در استفاده از پوشش سراسری برای اندام و پوشش سر از نامحرمان، لزوم سکوت زن و پرهیز از هرگونه آرایش برای سایر مردها تأکید شده است. در آیین مسیحیت، تجرد مقدس شمرده می شود، لذا رعایت پوشش کامل و پرهیز از آرایش و جلوه گری برای از بین بردن زمینه ی تحریک در جامعه، به صورت شدیدتری دنبال شده است؛ چرا که رهبانیت و ترک لذایذ دنیوی از اصول این دین بوده و فلسفه ی پوشش هم به همین امر بر می گردد. در آیین زرتشت حجاب جزء سنت های ملی بوده است و در ایران قبل از اسلام که امتیاز طبقاتی پایه ی تشکیل جامعه بود، زنان محتشم ایرانی برای حفظ حرمت و حشمت، با پرده نازکی صورتشان را می پوشاندند. در اسلام رعایت حجاب به منظور حفظ پاکی و قداست زن و اجتماع مورد توجه خاص قرار گرفته و حدود آن با توجه به آیات و روایات، پوشاندن همه ی بدن به جزء وجه و کفین معرفی شده است.
کلید واژه: حجاب، ادیان مختلف، یهود، مسیحیت، زرتشت، اسلام

مقدمه
تحقیق در ادیان،  نشانگر آن است که این ادیان به خاطر تناسبشان با فطرت و احکام کلی، جهت و شیوه واحد و اشتراکات بسیاری دارند. این اشتراکات در فضایل اخلاقی از قبیل راستی، درستکاری، صبر، گذشت، فداکاری، خدمت به دیگران و نیز رعایت عفت در مقابل هوس ها، نفسانیات و به طور کلی اموری که اغلب مشترکاً گناه شمرده می شوند، از ارکان زندگی اخلاقی پیروان می باشد. در همه ی این ادیان رسولان و پیشوایان به عنوان الگوی دینی از پاک ترین و عفیف ترین انسان ها به حساب می آیند و روحانیون ایشان از مرد و زن، پارساترین پیروان می باشند.
از دیگر اموری که مورد توجه خاص همه ادیان بوده، مسئله “پوشش زنان یا حجاب” است؛ به طوری که در سیره زنان مقدس آنها، علاوه بر عفت پیشگی و منزه از خطا بودن، پوشش کاملی دیده می شود که زنان مؤمن این ادیان، هنوز در زی آن می باشند. باید اعتراف کرد که مسئله حجاب امری ضروری برای پیروان همه ی ادیان است و هر یک از ادیان اسلامی و غیر اسلامی حجاب را مورد توجه قرار داده اند. به طوری که بارها در آیات قرآن کریم به این مسئله اشاره شده است. در سوره احزاب آیات 53 و 59 به این موضوع به وضوح اشاره کرده است.
بنابراین با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی تطبیقی ضرورت پوشش زنان و حدود آن در چهار آیین یهود، مسیحیت، زرتشت و اسلام با توجه به نص تعالیم کتب مقدس آنان خواهیم پرداخت، تا روشن شود که در هر کدام از این چهار آیین،  حجاب از چه جایگاه و اهمیتی برخوردار است و حدود و ثقور آن تا کجاست.
حجاب در آیین یهود
مبناي حجاب در شريعت يهود ، آيات تورات بود كه بر حجاب تأكيد مي ‏نمود . كاربرد واژه “چادُر” و “برقع” كه به معناي روپوش صورت است ، در آن آيات ، كيفيت پوشش زنان يهودي را نشان مي‏ دهد . (نصریه، 1384).
رواج حجاب در بین زنان قوم یهود، مطلبی نیست که کسی بتواند آن را مورد انکار یا تردید خود قرار دهد. مورّخین، نه‏تنها از مرسوم بودن حجاب در بین زنان یهود سخن گفته‏اند، بلکه به افراطها و سخت‏گیری‏های بی‏شمار آنان نیز در این زمینه تصریح کرده‏اند.
”  اگر زنی بی آنكه چيزی بر سر داشت به ميان مردم می‏رفت يا با هر سنخی‏ از مردان درد دل می‏كرد ، يا صدايش آنقدر بلند بود كه چون در خانه‏ اش تكلم‏ می‏نمود همسايگانش می‏توانستند سخنان او را بشنوند ، در آن صورت مرد حق‏ داشت بدون پرداخت مهريه او را طلاق دهد.” (آرایانپور؛ به نقل ازويل دورانت ،1385)
در كتاب حكمهٔ الحجاب برای تأیید اینكه منشأ حجاب زنان یهود وجوب حجاب در شریعت حضرت موسی(علیه السلام) بوده است، به داستان حضرت موسی و دختران شعیب(علیهما السلام)، كه در آن، حضرت موسی(علیه السلام) به آنان امر كرد، تا پشت سر او حركت كنند و از پشت سر، او را به منزل پدرشان هدایت كنند، همچنین به برخورد حضرت ابراهیم(علیه السلام) در مورد زوجه خود و در صندوق قرار دادن او برای آنكه از دید نامحرمان پنهان بماند، استشهاد شده است(به نقل از افتخاری،1377).
پوشش کامل در مقابل نامحرم:
در «سِفْر پیدایش» تورات، چنین می‏خوانیم: و رفقه، چشمان خود را بلند کرد و اسحاق را دید و از شتر خود فرود آمد. زیرا که از خادم پرسید: «این مرد کیست که در صحرا به استقبال ما می‏آید؟». و خادم گفت: «آقای من است». پس بُرقعِ خود را گرفته، خود را پوشانید(تهامی؛ به نقل از ماضی، 1381).

نزول عذاب در اثر آرایش دختران یهود برای بیگانگان:
در «تورات» می‏خوانیم: «و خداوند می‏گوید از این جهت که دختران صهیون متکبّرند و با گردن افراشته و غمزات چشم، راه می‏روند و به ناز می‏خرام‏اند و به پاهای خویش، خلخال‏ها را به صدا می‏آورند  بنابراین، خداوند فَرقِ سر دختران صهیون را کَلْ خواهد ساخت و خداوند، عورت ایشان را برهنه خواهد نمود  و در آن روز، خداوند زینت خلخال‏ها و پیشانی‏بندها و هلال‏ها را دور خواهد کرد و گوشوارها و دستبندها و روبندها و دستارها و زنجیرها و کمربندها و عطردان‏ها و تعویذها را  و انگشترها و حلقه‏های بینی را و رداها و شال‏ها و کیسه‏ها را  و آینه‏ها و کتان‏های نازک و عمامه‏ها و بُرقع‏ها را  و واقع می‏شود که: به عوض عطریات، عفونت خواهد شد و به عوض کمربند، ریسمان و به عوض موهای بافته، کَلی و به عوض سینه‏بند، زنّار پلاس و به عوض زیبایی، سوختگی خواهد بود ، مردانت به شمشیر و شجاعانت در جنگ خواهند افتاد و دروازه‏های وی، ناله و ماتم خواهند کرد و او خراب شده، بر زمین خواهد نشست». در تورات، از چادر و برقع و روبنده‏ای که زنان با آن، سر و صورت و اندام خویش را می‏پوشانده‏اند، صریحاً نام برده شده است، که نشانگر کیفیت پوشش زنان است. برای نمونه در کتاب «روت» می‏خوانیم: «بوعز گفت: زنهار کسی نفهمد که این زن به خرمن آمده است. و گفت: چادری که بر توست، بیاور و بگیر. پس آن را بگرفت و او شش کیل جو پیموده بر وی گذارد و به شهر رفت». در مورد عروس یهودا می‏خوانیم: «پس رخت بیوگی را از خویشتن بیرون کرد. بُرقعی به رو کشید و خود را در چادری پوشید و به دروازه عینایم که در راه تمنه است، بنشست»(همان).
آنچه از این مطالب برداشت می شود این است که ؛ حجابی كه در قوم يهود معمول بوده است ، بسیار سخت ‏تر و مشكل تر از حجاب در اسلام بوده است .
حجاب در آیین مسیحیت
از منابع تاریخی به خوبی به دست می آید که رعایت حجاب در میان مسیحیان امری رایج و شایع بوده است، به نحوی که هر یک از صاحب نظران مسیحی و غیر مسیحی به این موضوع اشاره نموده اند. جرجی زیدان، دانشمند مسیحی می گوید: “اگر مقصود از حجاب پوشانیدن تن و بدن است، این وضع قبل از راسلام و حتی پیش از ظهور مسیح معمول بوده است و دیانت مسیح هم تغییر در آن نداده است”.
نویسنده دیگری می گوید: ” تصویرهایی که از پوشاک مسیحیان و مردم اروپا انتشار یافته است، به وضوح نشان می دهد که حجاب در بین زنان کاملاً رعایت می شده است. در کتاب پوشاک اقوام مختلف، برخی از تصاویر مربوط به زنان مسیحی آورده شده که همگی دارای لباسی بلند و پوششی سبز می باشند. آیین مسیحیت نه تنها احکام شریعت یهود در مورد حجاب زنان را تغییر نداده، بلکه قوانین آن را استمرار بخشیده است و در برخی موارد قدم را فراتر نهاده و با تأکید بیشتری اهمیت رعایت عفت را مطرح ساخته است؛ همان گونه که در انجیل آمده است: “…. و همچنین زنان خویشتن را بیارایند به لباس مزیین به حیا و پرهیز، نه به زلف ها و طلا و مروارید و رخت گرانبها، بلکه چنان که زنانی را می شاید که دعوای دین داری می کند به اعمال صالحه” (انجیل، رساله پولس به تیموناوس، باب دوم، فقره 9- 15).
در رساله پطرس رسول در مورد نحوه پوشش و آرایش زنان مسیحی آمده است: “و شما را زینت ظاهری نباشد، از بافتن موی و متجلی شدن به طلا و پوشش لباس، بلکه انسانیت قلبی در لباس غیر فساد، روح تعلیم و آرام که نزد خدا گرانبها است(همان).
در این کلام به دو نکته ” نداشتن زینت ظاهری” و ” استفاده از لباس غیر فساد” در باب نحوه پوشش اشاره کرده که هر دو، مخصوص زنان مقدس و مؤمن است. در این ارتباط، نگاهی به انجیل می اندازیم:
«…و همچنین زنان خویشتن را بیارایند به لباس مزین به حیا و پرهیز، نه به زلفها و طلا و مروارید و رخت گرانبها,بلکه چنان که زنانی را می شاید که دعوای دینداری می کند به اعمال صالحه…»(همان).
«همچنین ای زنان، شوهران خود را اطاعت نمایید تا اگر بعضی نیز مطیع کلام نشوند، سیرت زنان ایشان را بدون کلام دریابد چون که سیرت طاهر و خدا ترس شما را ببینند* و شما را زینت ظاهری نباشد از بافتن موی و متجلی شدن به طلا و پوشیدن لباس، بلکه انسانیت باطنی قلبی در لباس غیر فاسد روح حلیم و آرام که نزد خدا گران بهاست، زیرا بدین گونه، زنان مقدسه در سابق نیز که متوکل به خدا بودند، خویشتن را زینت می نمودند و شوهران خود را اطاعت می کردند، مانند ساره که ابراهیم را مطیع بود و او را آقا می خواند و شما دختران او شده اید»(همان)
حواریون و پس از آنها پاپ ها و کاردینال های بزرگ که دستورهای دینی آنان از طرف کلیسا و مذهب مسیحیت لازم الاجرا شمرده می شد، با شدتی هرچه تمام تر زنان را به پوشش کامل و دوری از آرایش های جسمی فرا می خوانده اند(توفیقی، 1377).
دکتر «حکیم الهی» استاد دانشگاه لندن در کتاب«زن و آزادی» پس از تشریح وضعیت زن نزد اروپاییان، در مورد حکم پوشش و حجاب زن نزد مسیحیت، عقاید «کلمنت» و «ترتولیان»، (دو مرجع مسیحیت و دو اسقف بزرگ) را درباره حجاب بازگو می کند:

«زن باید کاملا در حجاب و پوشیده باشد، الا آن که در خانه خود باشد، زیرا فقط لباسی که او را می پوشاند، می تواند از خیره شدن چشم ها به سوی او مانع گردد. زن نباید صورت خود را عریان ارائه دهد تا دیگری را با نگاه کردن به صورتش وادار به گناه نماید. برای زن مؤمن عیسوی، در نظر خداوند، پسندیده نیست که نزد بیگانگان به زیور آراسته گردد و حتی زیبایی طبیعی آن نیز باید مخفی گردد، زیرا برای بینندگان خطرناک است»(همان).
حجاب در آیین زرتشت
در شریعت زرتشت: ” آشو زرتشت” با توصیه ها و اندرزهای خود، کوشیده است تا پایه های حجابی را که زنان ایرانی به عنوان یک فرهنگ ملی در ظاهر خود رعایت می کنند، در عمق روح آنان مستحکم نماید . او  می گوید: ای نو عروسان و دامادان روی سخنم با شماست. به اندرزم گوش دهید و گفتارم را به خاطر بسپارید و با غیرت در پی زندگانی پاک منشی برآیید(شهرزادی، 1376).
ويل دورانت» پس از داريوش، زنان طبقات بالاي اجتماع، جرأت نداشتند كه جز در تختِ روانِ روپوش دار از خانه بيرون بيايند و هرگز به آنان اجازه داده نمي‏شد كه آشكارا با مردان آمد و رفت كنند. زنان شوهردار حق نداشتند هيچ مردي حتي پدر و برادرشان را ببينند. در نقش‏هايي كه از ايران باستان بر جاي مانده است، هيچ صورت زني ديده نمي‏شود و نامي از ايشان نيامده است(ویل دورانت؛ ترجمه آریانپور،1385).
در منابع زرتشتی تأکید شده، زنان نباید به خودآرایی پرداخته و چهره خود را آرایش نمایند چنان که در و ندیداد آمده است، آرایش مو و چهره برای زنان حرام است . کسی که مرتکب این عمل گردد به دوزخ        می رود. در ارداویراف نامه نیز آمده ” دیدم که از انگشتان بدکار که روی  و موی آرایش می کردند خون و چرک بیرون می آمد و از چشمان آنان نیز کرم…” (افتخاری ،1377).
در کتاب “وندی داد” زرتشتیان این گونه آمده است: کلام ایزدی است که کردار زشت را نابود می کند، از تو ای مرد خواهش می کنم پیدایش و فزونی را پک و پاکیزه ساز، از تو ای زن خواهش می کنم تن و نیرو را پاک و پاکیزه ساز(همان).
در کتاب پوشاک باستانی ایرانیان در ذیل عنوان ” پوشاک اقلیت های میهن ما” در مورد حجاب زنان زرتشتی چنین می خوانیم : ” این پوشاک که بانوان زرتشتی از آن استفاده می کنند، شباهتی بسیار نزدیک به پوشاک بانوان نقاط دیگر کشور ما دارد. چنان که روسری آنان از نظر شکل و طرز استفاده ، نظیر روسری بانوان بختیاری است و پیراهن ، شبیه پیراهن بانوان لر در گذشته نزدیک است و شلوار، از لحاظ شکل و برش، همان شلوار بانوان کرد آذربایجان غربی است و کلاهک، همان کلاهک بانوان بندری است”(دلپذیر، 1382).
حجاب در آیین اسلام
همان طور که در همه ادیان الهی حفظ عفت به عنوان یک فضیلت اخلاقی – اجتماعی در پاسخ به ندای طبیعت و فطرت مورد تاکید قرار گرفته ،  در اسلام ، رعایت عفت و حریم محرم و نامحرم برای زن و مرد مسلمان از اهمیت خاصی برخوردار است تا جایی که حجاب زن در برابر مردان بیگانه از ضروریات دین شمرده شده است . (ر.ک.حکیم ، 1969م : ج5 ، ص 239).
آیات حجاب در قران کریم
این آیات در ابتدا ، خطاب به زنان پیامبر بود و سپس مؤمنان را در بر گرفت و حکم جاری برای مسلمانان گشت اهمّ این آیات از این قرار است :
الف ) ـ یا نساء النبی لستنّ کاحد من النساء ان اتقتین فلا تخضعن بالقول . . . ولا تبّرجن تبّرج الجاهلیه الاولی . . .» (احزاب ، 32-31) ای زنان پیامبر شما اگر تقوا داشته باشید همانند دیگران نیستید ؛ بنابراین ، هرگز نرم و نازک با مردان سخن مگویید تا آن که دلش بیمار است به طمع افتد ، بلکه متین و نیکو سخن بگویید و خانه را منزل گاه خویش قرار دهید و هرگز مانند  دوره جاهلیت نخستین ، آرایش و خود آرایی نکنید و نماز را بر پای دارید و زکات را بپردازید و از خدا و رسولش اطاعت نمائید .
در این آیه بر عدم آرایش و زینت و رعایت عفت در رفتار تاکید شده است .
ب) – «یا ایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المومنین یدنین علیهنّ من جلابیهنّ . . .»(احزاب ، 59 ) ای پیامبر ، به همسران ، دختران و بانوان مومن بگو روپوش های خود را برگیرند تا به عفاف و حریت شناخته شوند و مورد آزار وتعرض هوسرانان قرار نگیرند و خداوند ، آمرزنده و مهربان است .
در این آیه نزدیک کردن و در بر داشتن جلباب ( پوشش سراسری ) مورد تاکید است که اندام را حفظ نماید (مکارم شیرازی ،1371 : ذیل آیه 59 سوره احزاب ).
ج) – « قل للمومنین یغَُضّوا مِن ابصارهم و…و قلِ لِلمؤمنات یغضضنَ مِن ابصارهِنّ و یَحفظن فروجَهُنّ و لا یُبدینَ زینتَهُنّ اِلاّ ما ظَهَر منها وَ لیَضربنَ بِخُمرِهنّ علی جیوبِهنّ و لا یُبدینَ زینَتَهنّ الاّ لِبُعُولَتهنّ…»( نور ، 30 و 31 ). (ای پیامبر) به مردان مومن بگو که چشم هایشان را فرو پوشند و فروج و اندامشان را محفوظ بدارند و این امر برای پاکیزگی شما بهتر است . بدرستیکه خداوند به هر چه انجام می دهید آگاه است و به زنان مؤمن بگو که      چشم هایشان را فرو پوشند و فروج و اندامشان را محفوظ بدارند و زینت و آرایش خود را ، جز آنچه ظاهر است ، آشکار نسازند و سینه خود را با خمار (روسری ) خود بپوشانند و زینت و جمال خود را آشکار نسازند ، جز برای شوهران خود و پدران خود و… (در اینجا محارم زن نام برده می شوند ) و آنگونه پا به زمین نزنند که زیور پنهان پاهایشان معلوم شود و ای اهل ایمان ! همه به در گاه خداوند توبه کنید . امید است که رستگار شوید.
این آیه لزوم پوشیدن نگاه از نامحرم را هم برای مرد و هم زن با عباراتی جداگانه مورد تأکید قرار داده و آشکار نکردن زینت و انداختن روسری بر روی سینه و گریبان را از زنان خواسته است .
با استفاده از آیات مذکور حدود حجاب چنین معین می گردد :
1-    اندام در پوشش سراسری جلباب قرار گیرد .
2-    برهنگی و آرایش زنان جاهلیت را در پیش نگیرید .
3-    زینت خود را جز آنچه قهراً ظاهر می شود آشکار نکنند .
4-    خمار ( روسری یا مقنعه ) را بر سینه ها بیندازند تا برجستگی آنها را بپوشاند.

حدود حجاب در روایات
بنابر آیات حجاب ، زنان باید همه اندام خویش را بپوشانند ؛ به طوری که زینت ها و زیبایی ها مشخص نباشد ؛ ولی اجازه داده شده که به جهت نیازی که به ارتباط اجتماعی قهری زنان وجود دارد ، بعضی قسمت ها عیان گردد که در سخن پیامبر اکرم (ص) به اسماء ( خواهر عایشه ) ، این حدود کاملاً مشخص گردیده است : « یا اسماء آن المراه اذا بلغت المحیض لم تصلح ان یری الا هذا و هذا ، اشاره الی کفه و وجهه » ( سجستانی ، 1998 م : ج2 ، ص383 ) .ای اسماء همین که زن به حد بلوغ رسید ، سزاوار نیست چیزی از بدن او دیده شود ، مگر این و این ( اشاره نمود به دست و صورتش ) .
بنا بر تعالیم صریح قرآن کلیه فرق اسلامی علاوه بر اینکه بر ضروری بودن حجاب اتفاق نظر دارند ، در مورد حدود آن نیز ( پوشش همه بدن به جز دست ها تا مچ و صورت ) متفق القول اند (شمس الدین ، 1382 : ص 184 )
خلاصه و نتیجه گیری
موضوع حجاب و پوشش ویژه زنان ، در همه آئینها مانند: یهود ، مسیحیت، زرتشت و  اسلام ، مطرح بوده است آثار باقی مانده از ملتها و اقوام پیشین در آئینها و فرهنگهای مختلف حکایت از آن دارد که زنان معمولاً   پوشیده تر از مردان بوده اند .
مساله حجاب و عفاف و ضرورت آن در آیین یهود با توجه به متون کتاب مقدس و تعالیم انبیاء الهی امری مسلم و غیر قابل انکار است . موارد مختلف ومتعددی را می توان نشان داد که صراحتاً بر پوشش زنان و کیفیت و حدود آن تاکید گردیده است . در برخی موارد از لفظ چادر ، برقع و روبنده استفاده شده که چگونگی حجاب در این آیین را به تصویر می کشد . حتی در برخی موارد سخت گیری های شدید در قبال زنان اعمال شده ؛ برای مثال اگر زنی بدون پوشش سر در میان مردان ظاهر شود ، مرد حق دارد بدون پرداخت مهریه ، او را طلاق دهد . رواج حجاب و توجه به رعایت حریم عفت در سیره عملی زنان یهود در طول تاریخ قابل ملاحظه است ، هر چند که امروزه با تأثیر فرهنگ غرب بر پیروان این دین ، توجه به حجاب و پوشش در میان زنان یهودی کاهش یافته است .
در دین مسیحیت تصاویر کهن حضرت مریم و پوشش زنان راهبه که به تبعیت از حضرت مریم ، خود را وقف مسایل معنوی و خدمت به بندگان خدا کرده اند دقیقاً معیارهای حجاب رایج در میان مسلمانان را دارد و از نظر معیارهای قرآنی و روایی حجابی کامل به حساب می آید .
در آیین مسیح ، نه تنها احکام دین یهود در باب حجاب زنان نسخ و نقض نشده ، بلکه با شدت و قوت بیشتری دنبال شده است . تفاوت مهمی که میان این دو دین بزرگ الهی وجود دارد آن است که در دین مسیحیت «تجرد» امری مقدس و ممدوح شمرده می شود ، حال آنکه در شریعت یهود ازدواج ، مقدس و مورد تأکید بود. مجرد زیستن حضرت مسیح تا پایان عمر به اعتقاد مسیحیان و تجرد پولس پس از مسیحی شدن و سخنان و رساله های بزرگان این دین در باب ستایش تجرد و پرهیز از ازدواج عواملی هستند که گرایش به رهبانیت را در این دین توجیه می کنند . لذا در این دین بر ضرورت عفاف و رعایت پوشش کامل به منظور کاهش زمینه تحریک و تهییج در جامعه بیش از پیش تاکید و تصریح شده است .
شریعت زرتشت انسان را موجودی هوشمند و خردمند می داند که برای رسیدن به ارزش های انسانی و دوری از خصلت های حیوانی تلاش می کند، حفظ حجاب همراه با عفت باطنی از جمله این ارزش های انسانی است که شریعت زرتشت بر آن تأکید دارد.
تحقیق در متون اسلام ، حاکی از آن است که مساله حجاب و عفاف در این آیین ، امری لازم و ضروری بوده و از جایگاه خاصی برخوردار است ؛ چرا که هم در آیات و روایات بزرگان دین بر ضرورت رعایت عفاف و حفظ حجاب تاکید شده و مردان و زنان به طور جداگانه به داشتن عفاف در ابعاد مختلف زندگی فرا خوانده شده اند.
حدود حجاب هم که پوشاندن همه اندام به جز وجه و کفین است ، در روایات اسلامی آمده است . همچنین در این دین ، فلسفه و حدود پوشش زن و چرایی آن با صراحت بیشتری مورد توجه قرار گرفته و مواردی مانن حفظ پاکی زن و حفظ شخصیت او از طمع و آزار بیمار دلان به عنوان منشا این حکم ذکر گردیده است .
بررسی نهایی :
از بررسی و مقایسه حد و کیفیت حجاب در ادیان چهار گانه ، استنباط می گردد که حجاب در ادیان دیگر ، نسبت به اسلام از شدت بیشتری برخوردار بوده است .. بنابراین ، نه تنها اسلام واضع قانون حجاب نبوده است ، بلکه در جهت جلوگیری از افراط و تفریط هایی که در طول تاریخ در مورد حجاب به وجود آمده بود ، به قانونمند کردن و تنظیم آن همت گماشته است و آن را به صورتی متعادل ، صحیح و متناسب با فطرت انسانی زن و غیرتمندی مرد ، ارائه نموده است .

منابع:
– نصریه، مهرناز،1384 . فرزندان استر. مجموعه مقالات به کوشش هومن سرشار، ، نشر کارنگ.
-دورانت، ویل ،1385. تاریخ تمدن،  ترجمه امیر حسین آریانپور و دیگران. تهران. انتشارات علمی و فرهنگی .
-افتخاری، رضا، 1377. بررسی فلسفه و قلمرو حجاب در ادیان الهی و آثار تربیتی آن. پایان نامه کارشناسی فقه و حقوق اسلامی. دانشکده ادبیات، دانشگاه شاهد.
-ماضی، محمد،1381. سیاست و دیانت در اسرائیلگ. ترجمه سید غلامرضا تهامی، انتشارات سنا.
-انجیل، رساله پولسو تیموناوس، باب2، فقره9-15.
-میشل، توماس،1377.کلام مسیحی. ترجمه حسین توفیقی، انتشارات مرکز مطالعات ادیان و مذاهب قم.
-شهرزادی، رستم، 1376. آموزش های زرتشت پیامبر. انتشارات انجمن زرتشتیان.
-دلپذیر، زهرا،1382. حجاب  در تاریخ ایران باستان. نشر قدس.
– قرآن کریم.
-حکیم، سید محسن،1969. مستمسک العروه الوثقی. بیروت، داراحیاء التراث العربی.
-حکیم الهی،1342. زن و آزادی و ضرب المثل های ملل راجع به زنان. تهران، چاپخانه فردوسی، چ2.
-مکارم شیرازی، ناصر، 1371. تفسیر نمونه. قم. دارالکتاب الاسلامیه.
-سجستانی، سلیمان بن اشعث،1998. سنن ابن داود. بیروت، موسسه ریان.
-یسرائیل یعقو و لوگاسی، هاراو،1980. بت یعقوو. چاپ اورشلیم.