دانشگاه آزاد اسلامي
واحد علوم و تحقيقات كرمان
دانشجوي كارشناسي ارشد رشته مشاوره و راهنمايي
موضوع مقاله:
اثر بخشي كارگاه آموزشي ارتباط موثر به شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي بر رضايت زناشويي زنان منطقه يازده تهران
تهيه و تنظيم:
سِلوي شمس‌الديني لري
سال 89
|
|
چكيده
پژوهش حاضر به منظور بررسي اثر بخشي كارگاه آموزشي ارتباط موثر بر اساس دو نظريه مراجع محوري (راجرز) و رفتار درماني عقلاني عاطفي (اليس) بر رضايت زناشويي زنان منطقه 11 تهران انجام شده است. روش پژوهش از نوع شعبه آزمايش با طرح پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل و با گمارش تصادفي مي‌باشد.
روش نمونه‌گيري از نوع تصادفي چند مرحله‌اي مي‌باشد به اين صورت كه از بين مدارس ناحيه يازده تهران دو مدرسه به طور تصادفي انتخاب شد و از ميان ثبت نام شدگان آموزش از ميان مادران دانش‌آموزان مدارس، 60 نفر از زنان ديپلم (45-25) ساله به طور تصادفي انتخاب گرديد و به طور تصادفي 30 نفر در گروه آزمايش و 30 نفر در گروه كنترل جايگزين شدند. براي هر دو گروه كنترل و آزمايش آزمون رضايت زناشويي اتريچ اجرا گرديد. سپس براي گروه آزمايش، آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي در 10 جلسه اجرا گرديد. آموزش‌ها به شكل آموزش كارگاهي و به صورت يك جلسه 90 دقيقه‌اي در هر هفته بود. پس از طي مدت 2 هفته پس از آموزش، هر دو گروه كنترل و آزمايش مجدداً به آزمون رضايت‌زناشويي پاسخ دادند. روش‌هاي آماري مورد استفاده در اين پژوهش شامل آمار توصيفي و آمار استنباطي مي‌باشد.
براي آزمودن فرضيه‌ها از آزمون تحليل كوواريانس استفاده شده است نتايج به دست آمده از تحقيق نشان داد كه آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه اليس و راجرز بر افزايش رضايت زناشويي زنان منطقه يازده تهران موثر بوده است، به علاوه آموزش ارتباط موثر در افزايش رضايت از شخصيت همسر و سطح ارتباط و روش‌هاي حل تعارض و رضايتمندي از اوقات فراغت و رضايت از رابطه جنسي و هماهنگي بيشتر در تربيت فرزندان و احساسات و علايق مربوط يه رابطه با خويشاوندان در زنان آموزش ديده نيز موثر بوده است.
مقدمه
«و من آياته ان خلق لكم من انفسكم ازواجا لتسكنوا اليها و جعل بينكم موده و رحمه ان في ذلك لايات لقوم يتفكرون» (سوره دوم آيه 21)
«از نشانه‌هاي خدا اين است كه همسراني از جنس خودتان براي شما آفريد تا در كنار آنان آرامش يابيد و در ميانتان مودت و رحمت قرارداد و در اين نشانه‌هايي است براي گروهي كه فكر مي‌كنند».
ازدواج به عنوان مهم‌ترين و عالي‌ترين رسم اجتماعي براي دستيابي به نيازهاي عاطفي افراد همواره مورد تأييد بوده است. ازدواج رابطه‌اي انساني، پيچيده، ظريف و پويا است كه از ويژگي‌هاي خاصي برخوردار است. دلايل اصلي ازدواج عمدتاً عشق و محبت، داشتن شريك و همراه در زندگي، ارضاء انتظارات عاطفي، رواني و افزايش شادي و خشنودي است. (براون، 1999، به نقل از نوابي‌نژاد و همكاران 1385)
مهارتهاي ارتباطي خوب يكي از مهم‌ترين عوامل رضايت و خشنودي از روابط زناشويي است. (گاتمن، ماركمن، 1981، به نقل از كدينكه، ترجمه محمدخاني، 1380)
تحقيقات روان‌شناختي نشان داده‌اند كه نحوه روابط ميان زوج‌ها تاثير بسيار مهمي در رشد شخصيت فرزندان دارد. (اليس، ترجمه شفيعي 1385) از سوي ديگر ناسازگاري و نارضايتي زناشويي در روابط زن و شوهر ضمن برهم زدن تعادل رواني، عاطفي افراد خانواده باعث اشكال در روابط اجتماعي، گرايش انحرافات اخلاقي و افول ارزش‌هاي فرهنگي بين زوجين مي‌گردد. (كنگراني، 1386)
بنابراين به نفع زوج‌هاست كه هر چه زودتر استفاده از مهارت ارتباطي موثر و مفيد را به عنوان شاخص پيشگيري كننده ياد بگيرند تا مهارت ارتباطي‌شان را بعد از بروز مشكلات بهبود بخشند. (ماركمن و همكاران 1993، به نقل از كلينكه، ترجمه محمدخاني، 1380).
بيان مسأله
ارتباط عبارت است از فرآيند ارسال دريافت پيام (سازمان بهداشت جهاني 2004) ارتباط چتر بزرگي است كه تمام آنچه را كه بين آدميان مي‌گذرد دربر مي‌گيرد و بر آن اثر مي‌گذارد. (ستير، به نقل از تبريزي، 1383)
ارتباط فرآيندي است اجتماعي كه به وسيله آن اطلاعات افكار، عقايد، و احساسات يك فرد يا يك گروه با زبان يا رفتار مشترك به طرف ديگر انتقال داده مي‌شود تا سبب تفاهم، هماهنگي ادراك يا رفتار واحد بين فرستنده و گيرنده شود. (البرز، 1386)
ازدواج پيمان مقدس است كه از طريق آن خانواده تشكيل مي‌گردد و تقريباً از ابتداي زندگي انسان در تمام زمان‌ها و مكان‌ها و در ميان اقوام و ملل و جوامع وجود داشته و بيشتر اديان آن را مورد تاكيد قرارداده‌اند و آن را يك پيوند مطلوب انساني دانسته‌اند كه به زندگي افراد معني مي‌بخشد (لارسون و هولمن 1994) پژوهش‌هاي مختلف به اين امر اشاره كرده‌اند كه ازدواج موفق موجب مي‌شود كه افراد شادتر، با نشاط‌تر و سالم‌تر زندگي كنند. (وايت، 1994 به نقل از نوراني‌پور و همكاران، 1386).
رضايت زناشويي عمر زن و شوهر را طولاني‌تر كرده و باعث افزايش سلامت جسماني و رواني، پيشرفت اقتصادي و رضايت از زندگي مي‌گردد (ماكريك، به نقل از مهرآبادي، 1385).
محققان و نظريه‌پردازان علوم رفتاري معتقدند سه ويژگي كليدي وجود دارد كه موجب ارتباط‌هاي بهتر مي‌شوند (صداقت، عشق غيرر انحصار طلبانه و همدلي) و كارل راجرز اظهار داشت سه ويژگي فوق براي برقراري ارتباط سازنده ضروري هستند (بولتون، ترجمه سهرابي، 1386)
لذا با توجه به يافته‌هاي حاضر و اهميت ارتباط موثر و ارتباط متقابل آن با رضايت زناشويي، پژوهشگر بر آن شد تا درصدد بررسي اثر آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري (با توجه به تاكيداتي كه در افكار غير منطقي و باورهاي غير معقول و همدلي و توجه مثبت غير مشروط و گوش دادن فعل و … داشته است) بر رضايت زناشويي زنان متاهل برآيد، از طرفي (سنيدرو اشتايدر، 2002) اظهار مي‌دارند كه پژوهش ما و دلايل تجربي نشان مي‌دهد كه التقاط دو نظريه اثر بخشي بيشتر در مقايسه با كاربرد يك نظريه در كاهش تعارض‌هاي زناشويي دارد و استفاده التقاطي از اصول و فنون نظريات گوناگون موجب اثر بخشي بيشتر آنها مي‌گردد و در نهايت موجب دستيابي به راهبردهاي عملي بيشنتر و انعطاف بالاتر از استفاده از آنها مي‌شود (نقل از پژوهش شفيع‌آبادي و همكاران، 1385)
اهميت و ضرورت تحقيق:
ازدواج مقدس‌ترين و پيچيده‌ترين رابطه ميان دو انسان از جنس مخالف است كه ابعاد وسيع، عميق و هدفهاي متعددي دارد بي‌شك هيچ نابهنجاري عاطفي و اجتماعي كه از تاثير خانواده فارغ باشد وجود ندارد افلاطون مي‌گفت براي آنكه يك جمهوري خوب سازمان يابد بايد قوانين اصلي آن قوانيني باشد كه روابط زناشويي را سامان بخشد (به پژوه، 1380) دستيابي به جامعه سالم در گرو سلامت خانواده و تحقق خانواده سالم مشروط به برخورداري افراد آن از سلامت رواني و داشتن رابطه‌هاي مطلوب با يكديگر است. (پرنشتاين، ترجمه پور عابديني، 1380)
رضايت زناشويي جهت‌گيري و نگرش مثبت زوجين را نسبت به جنبه‌هاي گوناگون زندگي نشان مي‌دهد (اليس، 1994) آمار طلاق در برخي كشورها بيش از 50 درصد مي‌رسد، نرخ طلاق در ايران در سال 1382 به 6/10 درصد رسيده است و از هر 1000 ازدواج 106 مورد به طلاق منجر مي‌شود. (البرز، 1386) رايج‌ترين مشكلي كه زوجين بيان مي‌كنند ناتواني در برقراري ارتباط است بيش از 90 درصد زوجين آشتفه اين مشكلات را به عنوان مساله اصلي در رابطه خود بيان مي‌كنند (برنشتاين، 1986 به نقل از تبريزي، 1383) از طرفي رضايت زناشويي و رضايت شغلي، تحصيلي و موقعيت اجتماعي و ارتباط با اطرافيان، سلامت رواني و در جلوگيري از آسيب‌هاي اجتماعي موثر مي‌باشد (طهراني، 1384)
كليد واژگان: اثربخشي، ارتباط، شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي رضايت زناشويي
اهداف پژوهش:
اهداف علمي: 1) هدف اصلي: تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني – عاطفي بر رضايت زناشويي زنان منطقه يازده تهران
اهداف فرعي: 1) تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش سازگاري با همسر و رضايت از شخصيت همسر در زنان منطقه يازده تهران.
2) تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش سطح ارتباط همسران در زنان منطقه 11 تهران.
3) تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش حل تعارض در زنان منطقه 11 تهران.
4) تعيين اثربخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني و عاطفي و مراجع محوري بر افزايش رضايتمندي از اوقات فراغت در زنان منطقه 11 تهران.
5) تعيين اثربخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش رضايت از رابطه جنسي در زنان منطقه 11 تهران.
6) تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش هماهنگي بيشتر در تربيت فرزندان در زنان منطقه 11 تهران.
7) تعيين اثر بخشي آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيقي دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري بر افزايش احساسات و علايق مربوط به رابطه با خويشاوندان و دوستان در زنان منطقه 11 تهران.
اهداف كاربردي:
ارائه پيشنهادات كاربردي بر اساس التقاط دو نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي و مراجع محوري جهت آموزش ارتباط موثر زوجين در مراكزي چون فرهنگسراها، مراكز مشاوره، مدارس و خانه‌هاي فرهنگ و … در جهت بالا بردن رضايت زناشويي زوجين و استحكام خانواده‌ها.
متغيرها:
متغير‌مستقل: آموزش ارتباط موثر به شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي
متغير‌وابسته: رضايت زناشويي
متغيرهاي كنترل: 1 – سن 2- تحصيلات
روش جمع‌آوري اطلاعات:
براي جمع‌آوري اطلاعات كل داوطلبين آموزش بر حسب سن و تحصيلات كنترل شده [(45-25)] ساله و ديپلمه‌ها و سپس از ميان آنها 65 نفر داوطلب در دو گروه به گمارش تصادفي براي گروبه كنترل (گواه) و آزمايش انتخاب شدند و از هر دو گروه پيش آزمون انجام گرفت. گروه آزمايش به مدت 10 جلسه يك و نيم ساعته (90 دقيقه‌اي) مورد آموزش قرار گرفتند پس از پايان آموزش از هر دو گروه (آزمايش و كنترل) پس آزمون (رضايت زناشويي انريچ 47 سوالي) انجام گرفت و نمرات اين دو گروه به صورت جداگانه مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.
روش اجراي پژوهش: پس از انتخاب گروههاي آموزش و كنترل (گواه) ميزان رضايت زناشويي افراد توسط آزمون انريچ معين شده و آزمودني‌ها در دو گروه آزمايش و كنترل جايگزين شدند، گروه كنترل هيچ آموزشي دريافت نكرد اما براي گروه آزمايش ده جلسه آموزش در هر هفته يك جلسه تعيين و اجرا شده شرح جلسات بر مبناي آموزش ارتباط موثر به شيوه دو نظريه مراجع محوري (راجرز) و نظريه رفتار درماني عقلاني عاطفي (اليس) براي افزايش رضايت زناشويي زنان منطقه يازده تهران بود.
آموزش با استفاده از فنون و شيوه‌ها و تكنيك‌هاي مهم اين دو نظريه انجام گرفت.
روايي و پايايي پرسشنامه رضايت زناشويي
ضريب آلفاي پرسشنامه انريچ در گزارش اولسون، فورنيررو دراكمن (1989) براي خرده مقياس‌هاي تحريف آرماني، رضايت زناشويي، مسائل شخصيتي، ارتباط، حل تعارض، مديريت مالي و فعاليت‌هاي اوقات فراغت، رابطه جنسي، فرزندان و فرزندپروري، خانواده و دوستان، نقشهاي مساوات طلبي به ترتيب از اين قرار است: 9/0، 81/0، 73/0، 68/0، 75/0، 74/0، 76/0، 48/0، 77/0، 72/0، 71/0.
ضريب آلفاي خرده مقياس‌هاي انريچ در چندين تحقيق متفاوت از 68/0 (براي نقشهاي مساوات طلبي) تا 86/0 براي رضايت زناشويي با ميانگين 79/0 بوده است، اعتبار باز آزمايي پرسشنامه در فاصله هفته بين 77/0 (براي فعاليت‌هاي اوقات فراغت) تا 92/0 (براي روابط جنسي و تحريف آرماني) با ميانگين 86/0 بوده است. ضريب همبستگي پرسشنامه انريچ با مقياس‌هاي رضايت خانوادگي از 41/0 تا 60/0 و با مقياس‌هاي رضايت زندگي از 32/0 تا 41/0 است كه نشانه روايي سازه‌هاي آن است.
در زمينه روش تحقيق، 2 نفر در زمينه روان سنجي رسانده شد و روايي پرسشنامه مورد تاييد قرار گرفت و در مرحله بعد ضريب اعتبار آن از طريق آلفاي كرانباخ محاسبه شد كه ضريب آلفاي كرانباخ محاسبه شد كه ضريب آلفاي كرانباخ براي خرده مقياس‌هاي تحريف آرماني، رضايت مسائل شخصيتي، ارتباط حل تعارض مديريت مالي به فعاليت اوقات فراغت رابطه جنسي، فرزند و فرزندپروري، خانواده و دوستان، نقش مساوات طلبي، جهت‌گيري مذهبي گروه زنان و مردان به ترتيب از اين قرار است. 90%، 81/0، 78/0، 85/0، 75/0، 74/0، 71/0، 89/0، 72/0، 91/0، 86/0
همان طور كه مشاهده شد پرسشنامه رضايت زناشويي از همساني دروني بالا و رضايت بخشي برخوردار است (رسولي، 1383) و ضريب آلفاي پژوهش سليمانيان 95/0 بدست آمده است. (شفايي، 1379).
طرح پژوهش: مهم‌ترين عاملي كه اعتبار يك تحقيق را نشان مي‌دهد،روش آن است آزمايش، دقيق‌ترين و در عين حال پيچيده‌ترين شكل پژوهش علمي است يكي از ويژگي‌هاي عمده اين روش كنترل است و با عنايت به اين ويژگي كه پژوهشگر توانايي تعيين روابط علت و معلولي بين متغيرهاي مورد پژوهش را دارد. به عبارت ديگر هدف آزمايش، استنباط روابط علت و معلولي بين پديده است كه مورد كنترل قرار گرفته‌اند. (دلاور، 1382) چون در اين پژوهش امكان كنترل همه متغيرهاي دخيل در متغير وابسته وجود ندارد روش تحقيق در پژوهش شبه آزمايشي است.
آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه:
كارگاه آموزشي ارتباط موثر به شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي بر اساس معيارهاي كليد اين دو نظريه مانند (پذيرش معمولي، توجه مثبت غير مشروط، گوش دادن موثر و فعال، نظريه ABC و افكار و باورهاي نامعقول و زير سوال بردن و …) انجام گرفت.
شيوه تجزيه و تحليل داده‌ها:
جهت تعيين اثر بخشي كارگاه آموزش ارتباط موثر و بررسي فرضيه‌هاي پژوهش از طرح پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل و با گمارش تصادفي استفاده شد در اين پژوهش داده‌ها از طريق آمار توصيفي و آمار استنباطي با استفاده از كوواريانس در نرم‌افزار SPSS انجام گرفت.
مشخصه‌هاي آماري نمرات كل آزمون مكرر رضايت زناشويي دو گروه آزمايشي و گواه
|
گروهها |
مرحله‌سنجش |
ميانگين |
ميانه |
نما |
انحراف‌استاندارد |
واريانس |
دامنه‌تغييرات |
|
آزمايش |
پيش‌آزمون |
7و150 |
157 |
179 |
863و27 |
355و776 |
104 |
|
پس‌آزمون |
53و173 |
176 |
176 |
562و28 |
775و815 |
89 |
|
|
گواه |
پيش‌آزمون |
9و155 |
158 |
198 |
943و32 |
26و1085 |
118 |
|
پس‌آزمون |
93و152 |
153 |
188 |
767و34 |
75و1208 |
119 |
بررسي اثربخشي كارگاه‌ها بر بهبود روابط همسران
نتايج تحليل كوواريانس جهت بررسي اثر بخشي كارگاه‌ها بر بهبود ارتباط همسران:
|
منبع تغييرات |
مجموع‌مجذورات |
درجه‌آزادي |
مجذور‌ميانگين |
مقدارf |
سطح‌معناداري |
|
اثر روش |
498و69 |
1 |
498/69 |
754و20 |
…… |
|
اثر پيش آزمون |
659و869 |
1 |
659/869 |
703و259 |
…… |
|
خط |
874/190 |
57 |
349/3 |
|
|
|
مجموع |
000/11032 |
60 |
|
|
|
در تحقيق حاضر آزمودني‌ها به صورت تصادفي ساده در دو گروه آزمايش و كنترل جايگزين مي‌شوند و در نتيجه مي‌نتوان گفت تحقيق حاضر يك تحقيق پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل مي‌باشد.
طرح پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل از دو گروه آزمودني تشكيل شده است كه هر دو گروه دوبار مورد اندازه‌گيري قرار مي‌گيرند اولين اندازه‌گيري با اجراي كي پيش آزمون و دومين اندازه‌گيري با يك پس آزمون انجام مي‌گيرد. محقق براي تشكيل گروهها با استفاده از روش نمونه‌گيري تصادفي نيمي از آزمودني ها را در گروه اول، نيمي ديگر را در گروه دوم جايگزين مي‌كند.
دو گروهي كه به اين ترتيب تشكيل مي‌شوند مشابه يكديگر هستند و اندازه‌گيري متغير وابسته براي هر دو آنها در يك زمان و تحت يك شرايط صورت مي‌گيرد. (دلاور، 1382).
دياگرام طرح پيش آزمون – پس آزمون با گروه كنترل با گمارش تصادفي به صورت زير مي‌باشد:
|
|
پس ازمون |
متغير مستقل |
پيش آزمون |
انتخاب تصادفي |
|
گروه آزمايش |
T2 |
X |
T1 |
R |
|
گروه كنترل |
T2 |
X |
T1 |
R |
در اين دياگرام R انتخاب تصادفي را نشان مي‌دهد. T1 نشانه پيش آزمون x نشانه متغيرر مستقل (آموزش ارتباط موثر)، T2 علامت پس آزمون است.
بحث و نتيجه‌گيري (پيرامون فرضيه‌هاي پژوهش)
1- فرضيه اصلي: آموزش ارتباط موثر به شيوه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي سبب افزايش رضايت زناشويي زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد. اين فرضيه تاييد شد و اين فرضيه با يافته‌هاي قبل هماهنگ است آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه راجرز و اليس بر افزايش رضايت زناشويي آزمودني‌هاي مورد مطالعه موثر است.
پژوهش‌هاي هماهنگ با تحقيق حاضر: در فرضيه ما ارتباط موثر (رابطه و اصلاح آن) و نظريه اليس و رضايت زناشويي دخيل مي‌باشد. پس مي‌نتوان از تحقيقات هماهنگ زير استفاده نمود:
(نعيم، 87) در پژوهش فرد در زمينه رابطه مهارتهاي ارتباطي با رضايت زناشويي به اين نتيجه رسيد كه مهارتهاي ارتباطي با رضايت زناشويي همبستگي دارد. پويامنش، در پژوهش خود در مقايسه اثر بخشي مداخلات مبتني بر نظريه اليس به دو روش مشاوره گروهي رودر رو و اينترنتي در افزايش رضايت زناشويي نشان داد كه: هر دو روش مداخله افزايش معناداري در رضايت زناشويي داشتند و آموزش اليس به شيوه درمان رودر رو در افزايش سطح رضايت زناشويي موثر است. (پويامنش، 87)
كنگراني در پژوهش در بررسي اثربخشي مدل اصلاح رابطه RE بر رضايت زناشويي به اين نتيجه رسيد كه مدل آموزشي RE رضايتمندي زناشويي را افزايش داده است.
(كنگراش، 86) با توجه به آنكه نظريه اليس شبيه به رويكرد شناختي – رفتاري است پس با تحقيقات رفتاري، شناختي هم هم‌خواني دارد.
ويت كين(1983) در تحقيق با تشكيل كارگاههاي مهارتهاي ارتباطي به اثر بخشي آن بر روي رضامندي زوجين پرداخت و نتيجه گرفت كه رضايت زناشويي گروه آزمايش به طرو معناداري از گروه كنترل بالاتر بوده است اين زوج‌ها در پيام‌هاي غير كلاميب مثبت (زبان تن) افزايش معني‌داري را نشان دادند (طهراني، 84)
فرضيه‌هاي فرعي
فرضيه اول: آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي سبب افزايش سازگاري با همسر و رضايت از شخصيت همسر در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد، اين فرضيه تاييد شد.
فرضيه دوم: آموزش ارتباط موثر بر شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي سبب افزايش سطح ارتباط همسران در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد.
اين فرضيه نيز تاييد شد.
فرضيه سوم: آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي سبب افزايش حل تعارض در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد. اين فرضيه نيز تاييد شد.
فرضيه چهارم: آموزش ارتباط موثر و به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني عاطفي سبب افزايش رضايتمندي از اوقات فراغت در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد.
كه اين فرضيه نيز تاييد گرديد.
فرضيه پنجم: آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني – عاطفي سبب افزايش رضايت از رابطه جنسي در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد. اين فرضيه نيز تأييد شد.
فرضيه ششم: آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محوري و رفتار درماني عقلاني – عاطفي سبب افزايش هماهنگي بيشتر در تربيت فرزندان در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد.
اين فرضيه نيز تاييد شد.
فرضيه هفتم: آموزش ارتباط موثر به شيوه تلفيق دو نظريه مراجع محخوري و رفتار درماني عقلاني – عاطفي سبب افزايش احساسات و علايق مربوط به رابطه با خويشاوندان و دوستان در زنان منطقه يازده تهران مي‌گردد، اين فرضيه نيز تاييد شد.
محدوديت‌ها و مشكلات
1) عدم شركت مردان در كلاس‌هاي آموزشي و حتي عدم همكاري در تكميل پرسشنامه رضايت‌زناشويي تحقيق را در اين زمينه محدود كرد.
2) عدم همكاري بسياري از مدارس و فرهنگسراها در اجراي كارگاه آموزشي (مشكل)
3) عدم همكاري شركت‌كنندگان در كارگاه در حضور مرتب در جلسات (مشكل)
4) بي‌تجربگي آموزشگر در جلب حمايت و همكاري داوطلبين (مشكل)
5) تعميم‌پذيري محدود پژوهش به دليل محدوديت سني و تحصيلي
پيشنهادات:
پيشنهادات مبتني بر يافته‌هاي پژوهش:
1- تشكيل كارگاههاي آموزشي ارتباط موثر زوجين براي هماهنگي بيشتر زوجين و بالا بردن سطح رضايت آنها در مراكز مختلف فرهنگي، فرهنگسراها، مراكز مشاوره و حتي دادگاههاي حمايت خانواده بصورت اجباري قبل از اجراي حكم طلاق.
2- اجراي برنامه‌هاي آموزشي قبل ازر ازدواج و مشاوره‌هاي فردي و گروهي قبل از ازدواج با تاكيد بر مهارتهاي ارتباطي موثر.
پيشنهاداتي به پژوهشگران آينده:
1- تكرار پژوهش با هر دو زوج براي اثر بخشي بيشتر
2- پيگيري بيشتر آموزش و تداوم آن و ارزيابي مجدد رضايت در طول مدت.
3- تكرار پژوهش در چهار گروه (در هر دو نظريه و تلفيق آنها و گروه كنترل و مقايسه پژوهش)
منابع:
1) قرآن كريم
2) كلينكه، كريس، ال (بي‌تا) – مهارتهاي زندگي جلد دوم ترجمه شهرام محمدخاني (1380) تهران انتشارات سپند هنر چاپ چهارم (1384)
3) نوابي نژاد، شكوه اعتمادي، عذرا و احمدي، احمد و فرزانه، ولي اله (1385) بررسي تاثير زوج درماني به شيوه ايماگوتراپي بر افزايش صميميمت زوجين مراجعه كننده به مراكز مشاوره در شهر اصفهان فصلنامه انجمن مشاوره ايران جلد 5 شماره 9، پاييز (1385)، (صفحات 22-9)
4) اليس، آلبرت – هارپر، رابرت (بي‌تا) راهنماي ازدواج موفق، ترجمه الهام شفيعي(1385) تهران: انتشارات رسا، چاپ اول.
5) به پژوه، احمد (1380) عوامل موثر در ازدواج موفق نشريه پيوند ويژه تابستان.
6) كنگراني فراهاني، طاهره (1386)، بررسي ميزان اثربخشي مدل اصلاح رابطه RE بر رضايت زناشويي، پايان‌نامه كارشناسي ارشد دانشكده روان‌شناسي و علوم تربيتي علامه‌طباطبايي.
7) تبريزي، مصطفي (1383) بررسي و مقايسه اثربخشي گروه درماني تلفيقي زوج‌ها، شناخت درماني گروهي بك و كتاب درماني كاهش نارضايتي زناشويي. رساله دكتراي دانشگاه علامه طباطبايي.
8) البرز، فريبا (1386)، اثربخشي آموزش مهارتهاي زندگي بر اساس برنامه بهداشت جهاني بر رضايت زناشويي زنان مراجعه كننده به مراكز مشاوره بهزيستي شهر تهران، پايان‌نامه كارشناسي ارشد، دانشگاه علامه طباطبايي.
9) برنشتاين، فيليپ، اچ، برنشتاين، مارس تي، (بي‌تا. زناشويي درماني از ديدگاه رفتاري ارتباطي، ترجمه حسن پور عابديني نائيني، غلامرضا منشئي (1380). تهران: انتشارات رشد، 1384 چاپ چهارم.
10) طهراني، فاطمه(1384). بررسي تاثير آموزش مهارتهاي ارتباطي بر افزايشرضايت زناشويي زنان ساكن اصفهان، پايان‌نامة كارشناسي ارشد، دانشگاه آزاد رودهن.
11) بولتون، رابرت. (بي‌تا). روان‌شناسي روابط انساني، ترجمه حميدرضا سهرابي. (1386). تهران: انتشارات رشد چاپ چهارم (1386).
12) شفيع‌آبادي، عبداله، فرحبخش، كيومرث، احمدي، احمد، دلاور، علي.(1385). مقايسه ميزان اثر بخشي مشاوره زناشويي شيوه شناختي اليس، واقعيت درماني گلاسر و اختلاطي از آن دو در كاهش تعارض زناشويي. فصلنامه انجمن مشاوره جلد 5 شماره 18. تابستان 1385- صفحات (58-33)
13) مهرآبادي، معصومه، (1385). اثر بخشي خانواده درماني استراتژيك در رضايتمندي زناشويي، پايان‌نامه كارشناسي ارشد دانشكده روان‌شناسي و علوم تربيتي دانشگاه علامه طباطبايي.
14) نوراني‌پور، رحمت‌اله و بشارت، محمدعلي و يوسفي اسكندر، (1386). بررسي رابطه دانش و نگرش جنسي با رضايت زناشويي در زوجين ساكن در مجتمع پژوهشگران جوان دانشگاه شهيد بهشتي، فصلنامه انجمن مشاوره ايران جلد6 شماره 24 زمستان (1386) صفحات (40-27).
15) ثنايي، باقر (1379). مقياس‌هاي سنجش خانواده و ازدواج، تهران، انتشارات بعثت چاپ اول، 1379.
16) رسولي، آراس، (1383). بررسي رابطه بين سلامت رواني، رضايتمندي از زندگي زناشويي و عملكرد تحصيلي دانشجويان پسر و دختر كارشناسي ارشد دانشگاه آزاد واحد كرمان پايان‌نامه كارشناسي ارشد علوم تحقيقات.
17) دلاور، علي (1382). روش تحقيق در روان‌شناسي و علوم تربيتي تهران، انتشارات رشد.